GDZIE ZIMY MROŹNE A LATA GORĄCE

Gołdap - zimowa stolica Mazur, Gołdap - stolica Mazur garbatych, Gołdap - kraina łowców przygód, Gołdap - najczystsze powietrze w Polsce. Gołdap promuje się konsekwentnie i z planem. Strategia rozwoju regionu opiera się na trzech filarach: walory przyrodnicze i klimatyczne, historia, zabytki.

Ziemia gołdapska to kraina pełna tajemnic. Dużo lasów, mało ludzi, góry. I atrakcje, których gdzie indziej się nie doświadczy. Można ją zwiedzać pieszo, na rowerze, kajakiem lub samochodem. Wielu przyciąga najczystsze powietrze w Polsce. Ten fakt został stwierdzony w latach sześćdziesiątych, kiedy to w gminie Gołdap wykonano pierwsze badania wody i powietrza. W 1982 roku minister zdrowia uwzględnił Gołdap na liście przyszłych miejscowości uzdrowiskowych. Oficjalnie Gołdap została uzdrowiskiem w październiku 2000 roku. Gołdapskie uzdrowisko "Wital" bazuje głównie na leczeniu błotami borowinowymi, których ogromne złoża (szacuje się, że wystarczą na 200 lat eksploatacji) znajdują się w okolicy pobliskiej wsi Niedrzwica. Dużą rolę w leczeniu odgrywa klimat. Niebagatelne znaczenie ma wysoka jakość tutejszych wód gruntowych, które na większych głębokościach mają cechy wód mineralnych. W najmłodszym w Polsce sanatorium leczy się schorzenia narządów ruchu, reumatologiczne i stany pourazowe oraz niektóre choroby układu oddechowego i nerwowego, a także choroby kobiece. Garbate Mazury Fenomenem tego miejsca jest, że zimą do Gołdapi przyjeżdża więcej turystów niż latem. Przyciąga ich Piękna Góra, wysoka na 271 m npm., na której znajdują się najdłuższe na Mazurach narciarskie trasy zjazdowe i jedyna w tym rejonie kolejka liniowo - krzesełkowa. Gołdapska Góra (zwana Piękną) należy do Wzgórz Szeskich - najmniejszego, ale wyraźnie różniącego się mezoregionu Pojezierza Mazurskiego. Najwyższą górą jest Góra Szeska (309 m npm.), nieco niższą Tatarska Góra (30 m npm.). Na jej szczycie znajduje się głębokie, polodowcowe, najwyżej położone na Mazurach jeziorko, w większości zarośnięte dywanem trawy, po którym można chodzić. Góra nazwę wzięła od Tatarów, dla których przez długie lata była bazą wypadową do podbojów okolicznych miejscowości. Wokół Tatarskiej Góry znajduje się kilka miejsc z licznymi głazami narzutowymi. Jest jeszcze Zamkowa Góra, na której szczycie znajdują się pozostałości grodziska jaćwieskiego z III w. Wał Wzgórz Szeskich ciągnie się od Gołdapi aż po Kowale Oleckie Ciekawostki i atrakcje W Gołdapi, gdzie zimy są zimne, a lata gorące na turystów czeka wiele atrakcji. W mieście znajduje się pomnik Immanuela Kanta, jedyny w Polsce. Filozof, który z pobliskiego Królewca nigdzie nie wyjeżdżał, raz wybrał się do Gołdapi. Co roku organizowane jest Święto Kartacza. Kartacz to kula ziemniaczana nadziewana farszem mięsnym, reprezentacyjne danie pogranicza polsko-litewsko-pruskiego. W ośrodku sportowo-rekreacyjnym pod Piękną Górą zlokalizowane jest Światowe Centrum Smakoszy Kartaczy. W mieście przechowywany jest wzorzec kartacza. Jednym z częściej odwiedzanych gospodarstw ekologicznych jest gospodarstwo rodziny Rudziewiczów. Hodowlane stawy rybne oraz największa w Polsce hodowla zagrodowa zwierzyny dzikiej, a także bezkrwawe safari wśród stada danieli, jeleni, dzików i saren - to prawdziwy turystyczny magnes. Można też pływać tu wojskowymi amfibiami po rozległych stawach, wędkować, jeździć konno i rowerem. W pobliżu Grodziska (przy drodze Banie Mazurskie - Jakunówka) znajduje się góra o wysokości 191 m npm. o tej samej nazwie. Było tam dawne grodzisko staropruskie, niedaleko odkryto cmentarzysko z czasów wędrówek ludów. Uwagę przybyszów przyciągają też bunkry po kwaterze głównej wojsk Luftwaffe, które zlokalizowane są w lesie Kumiecie obok Gołdapi. Znajdują się tu m.in. ruiny hamowni do silników rakiet V2 oraz kwatery głównej Hermanna Goeringa. Zielone skarby Do największych skarbów w tym regionie należy Puszcza Romincka zwana "Polską Tajgą". Puszcza Romincka (Rominten Heide) przez stulecia była rewirem łowieckim władców Prus. W połowie XIX stulecia rozpoczęto w niej planowaną gospodarkę łowiecką. Światowym symbolem sukcesów myśliwskich stał się jeleń romincki. Od 1890 roku do 1893 co roku polował w Puszczy cesarz niemiecki Wilhelm II. Ustanowił on Puszczę Romincką cesarskim rewirem łowieckim. W 1891 roku w Romintach Cesarskich (17 km na północny wschód od Gołdapi, obecnie po stronie rosyjskiej) powstały wybudowane w stylu norweskim - cesarski pałac myśliwski Jagdschloss Rominten oraz kaplica Św. Huberta (1893). Wilhelm II postawił w Puszczy Rominckiej wiele kamieni - pomników upamiętniających jego myśliwskie dokonania. Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej powstał w 1998 roku i zajmuje powierzchnię 14 620 ha. Na jego terenie znajduje się 5 rezerwatów: "Mechacz Wielki" obejmuje kompleks torfowiskowy. Położony jest na północ od miejscowości Galwiecie. Środek bagna zajmuje wysokie torfowisko porośnięte skarłowaciałą sosną. Bagno Mechacz jest ostoją łosi oraz miejscem łowisk rysi. "Boczki" - leży w środkowej części Puszczy, 3 km na północ od wsi Budwiecie. Występują tu lasy mieszane, lasy świeże, łęgi, bory łochyniowe, grądy jesionowe, bory świerkowe i olsy (typ lasu zależy od podłoża i głębokości wód gruntowych). "Czerwona Struga" znajduje się w środkowej części Puszczy. Obejmuje 1,5-kilometrowy odcinek doliny strumienia o tej samej nazwie, porośnięty lasem łęgowym. Występuje tu masowo pióropusznik strusi - paproć dochodząca do 1,5 m wysokości. "Dziki Kąt" leży 7 km od Żytkiejm i obejmuje fragment naturalnego boru sosnowo-świerkowego ze 140. i 160-letnim drzewostanem. "Struga Żytkiejmska" obejmuje dolinę rzeki o tej samej nazwie, z rozległymi szuwarami oraz otaczającymi je bagiennymi lasami zwanymi Zacisze. Znajduje się tu wiele żeremi bobrowych, żyją tu m.in.: wydry, łosie, dziki, ptaki drapieżne i wodne. Las Kumiecie to kolejna atrakcja tej niezwykłej Ziemi. Usytuowany w zachodniej części Puszczy Rominckiej, przy zachodnim brzegu Jeziora Gołdap. Las położony najbliżej miasta, doskonały na spacery, są tam trasy dla narciarzy biegowych, na których odbywa się co roku Bieg Jaćwingów. Las z przewagą sosny, co powoduje, że jesienią właśnie tu można zbierać mnóstwo imponującej wielkości grzybów. Coraz większą popularnością cieszą się ścieżki dydaktyczne Ścieżka edukacyjna "Czworolist", położona w zachodniej części Puszczy Rominckiej, w okolicach wsi Jurkiszki pozwala osobom przemierzającym szlak pogłębić wiedzę na temat funkcjonowania i roli ekosystemów leśnych. Początek kolejnej ścieżki edukacyjnej - "Rechot" znajduje się koło wsi Galwiecie, na parkingu przy szosie Gołdap - Wiżajny, okalającej Puszczę Romincką. Sama ścieżka ma formę drewnianej kładki, biegnącej skrajem lasu wzdłuż zachodniego brzegu jeziora Ostrówek. Wzdłuż kładki ustawiono 10 tablic poświęconych różnym aspektom życia płazów. Kolejna ścieżka edukacyjna - "Tajemnica Puszczy i Lasu Kumiecie" - prowadzi przez Las Kumiecie. Celem ścieżki jest poznanie obiektów kwatery głównej Naczelnego Dowództwa Luftwaffe ulokowanej w tym miejscu w 1941 roku. Wielkim magnesem regionu są spływy kajakowe Najbardziej popularne szlaki to SZLAK RZEKI GOŁDAPY (38km). Jest na nim bardzo dużo przeszkód naturalnych, rzeka charakterem i typem przeszkód zbliżona do górskiej, istnieją tu także cztery sztuczne przeszkody wymagające przenoszenia sprzętu lądem. Rzeka bardzo często płynie wśród wysokich garbów wzgórz polodowcowych, przedziera się głębokimi jarami, tworząc liczne przełomy. Brak śladów działalności człowieka czyni otoczenie rzeki surowym. Nie dotarły tu jeszcze chmary turystów, jest więc cicho i spokojnie. Drugi znany szlak to SZLAK RZEKI CZARNA HAŃCZA (98 km). Trasa niezbyt trudna, z siedmioma czynnymi śluzami. Szlak prawie w całości biegnie przez obszar Puszczy Augustowskiej, co decyduje o jego malowniczym otoczeniu oraz wysokich walorach przyrodniczych. Oprócz tego przemierza jeden z ciekawszych parków narodowych - Wigierski Park Narodowy. SZLAK RZEKI SAPINY (46 km) to popularny szlak kajakowy północno - wschodniej części Pojezierza Mazurskiego. Bierze swój początek na południowym brzegu jeziora Kruklin w pobliżu wsi Kruklin. Miłośnikom aktywnego wypoczynku wędrówek polecamy szlaki piesze i rowerowe SZLAK CZERWONY - prowadzi z Gołdapi do Jastrzębnej. Znany jako "suwalski gigant", długością (ok. 178 km) konkurować może ze szlakami polskich gór i Pogórza. Łączy obszary graniczące z trzema różnymi państwami. Pozwala przewędrować krainy o odmiennej fizjografii, bogactwie przyrodniczym i kulturze materialnej człowieka. Odcinek Gołdap - Pobłędzie wiedzie "szlakiem opuszczonych semaforów", po nieodległych ale jakże interesujących miejscach, noszących ślady przeszłości. Trafia zawsze na szlak, który już dawno zapomniał jak pachnie parowozowy dym, jak parzą rozświetlone iskry. SZLAK ŻÓŁTY (72 km) prowadzi z Gołdapi do Węgorzewa. SZLAK ZIELONY stanowi fragment międzynarodowego szlaku E-11. Prowadzi znad wschodniego brzegu Jeziora Gołdopiwo w pobliżu Kruklanek do Stańczyk na skraju Puszczy Rominckiej. Wędrując szlakiem zielonym mamy możliwość napotkania najprzeróżniejszych form polodowcowego krajobrazu, szczególnie w paśmie Wzgórz Szeskich oraz na terenie Puszczy Rominckiej. Interesujące widokowo miejsca napotkamy na szczycie Pięknej Góry oraz na koronie mostów w Stańczykach. Na osoby uprawiające narciarstwo biegowe czeka tutaj kilka tras - dwie trudne, średnio trudna oraz łatwa. Piramida w Rapie Turystów przyciąga również tajemnica, związana z kaplicą rodzinną rodziny Farenheidów, o wymiarach będących odtworzeniem w mniejszej skali piramidy Cheopsa. Piramida ma około 12 m wysokości, zbudowana jest z czerwonej cegły, otynkowana materiałem, który swą barwą przypomina piaskowiec. Została postawiona na specjalnie przygotowanej grobli, pośród zalanego wodą kanału. Piramida jest zlokalizowana 120 metrów od drogi Banie Mazurskie - Żabin. Według radiestetów budowla stoi w miejscu mocy, gdzie kumuluje się pozytywne promieniowanie energii ziemi. Grobowiec został wzniesiony około 1800 roku dla zmarłej na szkarlatynę trzyletniej córeczki Friedricha von Farenheida - Ninette. W kaplicy spoczywa sześciu członków rodziny. Kiedy zajrzy się do wnętrza, widać zniszczone zmumifikowane ciała. Najpierw zostały zniszczone przez wojska Armii Radzieckiej, w potem przez łowców złotych zębów. Piramida mogłaby być atrakcją na skalę europejską, ale nie jest. Nie ma żadnej informacji, jedynie przy drodze, na drogowym znaku znaleźliśmy lakoniczną informację, że o obiekt można pytać w Barze Młyn... Rodowa siedziba Farenheidów, którzy osiedli na Mazurach przed pół tysiącem lat znajduje się kilka kilometrów od grobowca, już za granicą z Obwodem Kaliningradzkim. Piękny pałac w Beynuhnen, w którym przechowywano wiele cennych dzieł sztuki został zdewastowany w czasie II Wojny Światowej przez wojska Armii Czerwonej. Do dziś krążą legendy związane z kolekcją malarstwa, rzeźby i archeologicznych wykopalisk pochodzących z Egiptu, znajdujących się niegdyś w pałacu. Jest na Ziemi Gołdapskiej jeszcze jedno tajemnicze miejsce pochówku - grobowiec rodziny Steinertów w Zakałczu Wielkim położony w lesie przy drodze Banie Mazurskie - Żabin, na zapomnianym cmentarzu. Obiekt z czerwonej cegły, dobrze skryty w gęstwinie krzewów, swoją formą przypomina duży sześcian. Kaplica została wzniesiona pod koniec XIX wieku. W podziemiach spoczywają szczątki dwóch osób. Niedaleko grobowca znajduje się siedziba rodziny Steinertów, dworek pochodzący z pierwszej połowy XIX wieku, obecnie odremontowany i zamieszkały. Uwagę przybyszy zwraca także Kanał Brożajcki Został przekopany prawdopodobnie około 1720 roku dla uregulowania stosunków wodnych na tym terenie. Łączy tzw. Wielką Pętlę Węgorapy. Obecnie jest zarośnięty lasem i nie spełnia swojej funkcji. Kanał zagłębia się w przepiękne, położone na wzgórzach Lasy Skaliste. Dalej Kanał wpada do Węgorapy w Brożajciach przy elektrowni. Stąd już niedaleko do granicy z Rosją. Miłośników sportów ekstremalnych ciągną wiadukty w Stańczykach, Botkunach i Kiepojciach Mosty nieczynnej linii kolejowej Gołdap - Żytkiejmy - Czistyje Prudy - Gusiew w Stańczykach są jedną z najciekawszych atrakcji. Zaprojektowane przez włoskich architektów przed I wojną światową. Styl zdobienia obiektów nawiązuje do form akweduktów włoskich lub hiszpańskich. Stąd chyba wzięła się nazwa Akwedukty Północy. Po południowym, nie skończonym moście pociąg nigdy nie przejechał, po drugim - przed II wojną pociągi jeździły. Do mostów w Stańczykach jedzie się przez piękną aleję wysadzaną jarzębami szwedzkimi. Wysokość obiektów sięga 36,5 m mierząc od poziomu rzeki Błędzianki. Wiadukty mają około 180 metrów długości. Rozciąga się z nich przepiękny widok na Puszczę Romincką. Corocznie zjeżdża tu mnóstwo turystów, część z nich po to, aby zasmakować skoku na linie... Niedaleko znajduje się bardzo czyste jezioro Tobellus, na którym w 1926 roku miał miejsce wybuch gazu błotnego. Para podobnych jak w Stańczykach lecz dużo niższych mostów kolejowych znajduje się między innymi w Botkunach nad rzeką Jarką. Położone są w trudno dostępnej części lasu. Kilkaset metrów na zachód od wiaduktu znajduje się para bliźniaczych mostów kolejowych nad rzeką Bludzią, podobnych do obiektów w Stańczykach. Północne przęsła wykonane są z cegły i betonu. Południowy most jest niedokończony (linia w założeniu miała być dwutorowa). Konstrukcje wybudowano około 1910 r. Wszystkie wiadukty są elementem nieczynnej już linii kolejowej Botkuny - Żytkiejmy z początku XX wieku oraz głównego węzła kolejowego tej części Europy. Kolejna atrakcja to Głazowisko Bachanowo Jest to rezerwat, położony na południe od jeziora Hańczy w dolinie Czarnej Hańczy. To fragment łąki o powierzchni 0,98 ha, pokryty głazami, których liczbę ocenia się na 10 tysięcy sztuk, o obwodzie od 0,5 do 8 metrów. Głazy położone są na 4 tarasach: w korycie Czarnej Hańczy, na dnie doliny, na tarasie (10 m ponad lustro wody w rzece), na powierzchni sandrowej (25 m ponad lustrem wody). Przetransportowane przez lodowiec ze Skandynawii wraz z potężną masą gliny zwałowej głazy narzutowe, zostały odsłonięte w wyniku rozmycia gliny przez wody roztopowe lodowca. Dla ochrony reliktowego krajobrazu polodowcowego, niewielki fragment łąki został objęty w 1972 roku ochroną rezerwatową. Kościoły, cmentarze i dworki Warte odwiedzenia są kościoły (w Gołdapi, Baniach Mazurskich, Górnem, Grabowie, Żabinie, Żytkiejmach, Dubeninkach oraz w Rogalach), cmentarze (wojenny z czasów I wojny światowej pod Dubeninkami, w Gołdapi, we Wronkach pod Gołdapią z czasów II wojny oraz ewangelickie). Wart uwagi jest także zespół dworcowo-parkowy w Klewinach. Zachowana zabudowa dworsko-parkowa pochodzi z drugiej połowy XIX wieku. Do dworu prowadziła droga wysadzana dębami, jesionami, klonami. Pojedyncze egzemplarze starych drzew mają około 100 lat. Drzewostan reprezentowały gatunki pochodzenia rodzimego: lipy, klony, dęby, buki. W okresie powojennym doprowadzono park do ruiny. Usunięto wiele drzew z różnych powodów, np. budowy linii telekomunikacyjnych i elektrycznych. Obecnie przy zachowanej zabudowie gospodarczej wyrosły nowe drzewa, wykształcone przeważnie z samosiewu. Godne polecenia są też dworki - w Galwieciach z połowy XIX w., z pozostałościami parku oraz zabytkowy park dworski Rakówek z topolą białą - pomnikiem przyrody. Kolejne to dwór z drugiej połowy XIX wieku w Kociołkach, zabytkowy zespół dworski w Rogajnach z drugiej połowy XIX wieku, zabytkowy dwór murowany z początków XIX wieku w Zawiszynie. Tekst był opublikowany w miesięczniku LOP "Przyrodzie Polskiej" w listopadzie 2004 roku

Walentyna Rakiel-Czarnecka