Akcja: Czerniak - Stop. Skóra pod kontrolą

W Polsce zachorowalność na złośliwy nowotwór skóry wzrosła dziesięciokrotnie z 0.3/100 000/rok w 1963 roku do 3.2 /100 000/rok w roku 2001 (źródło: prof. Witold Katoński, Centrum Onkologii, Warszawa). Zachorować można w każdym wieku, od wczesnego dzieciństwa do późnej starości, jednak zwraca uwagę, że wśród kobiet po 20 roku życia gwałtownie wzrasta zachorowalność na czerniaka (19-krotnie więcej w grupie kobiet w 20-24 roku życia w stosunku do kobiet 15-19 rż).

Lekarze Kliniki Dermatologii CSK MSWiA w Warszawie i Fundacja "Przyjazne Środowisko - Zdrowa Skóra" organizuje od 2003 roku Akcję "Czerniak - Stop. Skóra pod kontrolą". Jest to program promujący zachowania, które zmniejszają ryzyko zachorowania na złośliwe nowotwory skóry i zwiększają szansę pełnego wyleczenia osób, które zachorowały na czerniaka. Celem akcji jest popularyzacja wiedzy na temat wpływu światła słonecznego, zasadach postępowania, produktach służących ochronie, badaniach kontrolnych itd. Inicjatorzy akcji informują, że każdy z nas powinien wykonywać badania kontrolne znamion barwnikowych jeden raz w roku. Osoby z licznymi znamionami atypowymi - nawet co trzy miesiące. Dla większej precyzji badania lekarze posługują się dermatoskopem lub wideodermatoskopem. W ramach akcji, której patronuje premier rządu odbyło się wiele imprez, spotkań, konferencji. W tym roku zaplanowano dni otwarte w gabinetach dermatologicznych, familijne edukacyjne imprezy, ogólnopolski konkurs dla dzieci itp. Przez czas trwania akcji dostępna jest strona WWW. czerniak-stopa.pl Co robić, żeby zmniejszyć ryzyko? Zachować umiar Przede wszystkim trzeba zachować umiar, korzystać ze słońca w sposób rozsądny i bezpieczny. Kobiety w ciąży powinny stosować pełną ochronę przed słońcem. Z uwagi na to, że płód widzi światło, trzeba chronić dziecko przed promieniowaniem. Przed bezpośrednim działaniem słońca chronić też musimy nasze dzieci, szczególnie te, które nie skończyły pierwszego roku życia, a starsze chronić preparatami z SPF. Należy unikać nasłonecznienia pomiędzy godz. 10 a 14, w słoneczne dni szukać cienia, nosić odpowiednie ubranie, nakrycie głowy i okulary z filtrami UV, na odkrytą skórę stosować kremy z filtrami UV (SPF). Musimy też ostrożnie stosować leki, gdyż mogą powodować oparzenia lub przebarwienia. Takimi substancjami są: niektóre antybiotyki, środki przeciwbólowe i moczopędne, przeciwcukrzycowe, leki antydepresyjne, środki odkażające, preparaty antykoncepcyjne, substancje zapachowe - piżmo ambratowe, bergamot, olejek paczulowy, olejek sandałowy, a także wyciągi roślinne - dziurawiec, melisa, seler. Warto pamiętać, że promieniowanie UV tak samo wpływa na skórę w bezruchu jak i w czasie zajęć fizycznych na powietrzu, ponadto w różnym stopniu przenika przez tkaniny ubrań. UV przenika także szyby, odbija się od śniegu lub piasku, a zatem działa na organizm nawet wtedy, kiedy siedzimy pod parasolem. Czy warto się opalać? - Warto, ale w rozsądny sposób, stosując jeśli trzeba środki ochronne - mówi Zenobia Lityńska z Instytutu Metereologii i Gospodarki Wodnej w Legionowie. Promieniowanie UV - B w nadmiernych ilościach jest szkodliwe dla życia na Ziemi, zarówno na lądzie jak i na wodzie. Organizm ludzki jest bardzo wrażliwy na nadmierną ekspozycję na UV. Mogą wystąpić u niego objawy ostre (oparzenie słoneczne i świetlne zapalenie spojówek), a także przewlekłe (przedwczesne starzenie się skóry, nowotwory skóry, zaćma, zaburzenia układu immunologicznego (zmniejszenie odporności na infekcje). Promieniowanie UV - B wywołuje głównie rumień oraz różnego typu raki skóry, natomiast promieniowanie UV - A ma wpływ na tkankę podskórną i może zmieniać strukturę włókien kolagenowych i elastycznych, powodując tym samym przyśpieszenie starzenia się skóry. Należy podkreślić, że skóra ma naturalną zdolność dostosowywania się do zwiekszonych dawek promieniowania UV polegającą na produkowaniu melaniny, chroniącej przed promieniowaniem UV (opalenizna). Niestety oczy nie maja takiej możliwości chronienia się przed szkodliwym promieniowaniem. Jak się uchronić przed nadmiernym promieniowaniem UV? Trzeba mieć świadomość o naturze i aktualnej intensywności promieniowania UV. Informacje i prognozy o UV są przekazywane do publicznej wiadomości w wielu krajach, w Polsce na stronie internetowej IMGW http://www.imgw.pl w okresie letnim jest publikowana prognoza tzw. Indeksu UV, który jest miarą intensywności promieniowania. Nie wszyscy ludzie są jednakowo wrażliwi na wpływy promieniowania UV. Zależy to od typu skóry. Znając swój typ skóry i indeks UV można oszacować, jak długo można przebywać bezpiecznie bez ochrony na słońcu, nie narażając się na oparzenia. Należy też stosować środki ochronne. Najlepszą ochroną dla skóry jest ubranie. Odzież, przepuszczająca promieniowanie UV powinna być wyraźnie oznakowana. Te części skóry, które nie są chronione przez ubrania powinny być chronione przez kosmetyki zawierające filtry słoneczne UV - B i UV - A. Podczas pierwszej ekspozycji na słońce zaleca się użycie preparatu ze wskaźnikiem ochrony (SPF - z ang. Sun Protection Factor) o numerze 30. Niemowlęta i dzieci nie powinny być w ogóle poddawane bezpośredniemu działaniu słońca. Trzeba pamiętać, że działanie ochronne filtrów zależy nie tylko od ich jakości, ale także od sposobu ich stosowania. Zwykle nakładamy krem zbyt rzadko. Aby spełniał swoją rolę musi być nakładany grubą warstwą co 2 godziny. Musi być nałożony przed udaniem się na słońce (20 minut wcześniej) i po każdym pobycie nad wodą. Poprawne stosowanie preparatów zapobiega powstaniu rumienia, a tym samym może zapobiec przedwczesnemu starzeniu się skóry i rozwojowi zmian nowotworowych. Tekst był opublikowany w miesięczniku LOP "Przyroda Polska" w czerwcu 2004 roku

Walentyna Rakiel-Czarnecka