Zdrowie środowiskowe

Ostatnie badania przeprowadzone w związku z tworzeniem Europejskiej Strategii Środowiska i Zdrowia dowodzą, że: W Europie na astmę choruje co siódme dziecko, a liczba przypadków alergii dramatycznie wzrosła w ciągu ostatnich 30 lat. Astma, alergie i inne choroby układu oddechowego gwałtownie się rozprzestrzeniają i w całej Europie stanowią jeden z głównych powodów hospitalizacji.

Na astmę chorują przede wszystkim dzieci mieszkające w Europie Zachodniej; liczba przypadków zachorowań jest 10-krotnie wyższa niż w Europie Wschodniej. l W Wielkiej Brytanii roczne wydatki na leczenie astmy szacowane są na ponad 3,9 mln euro. l Populacja europejska spędza 85-90 proc. czasu w pomieszczeniach; szacuje się, że powyżej 20 proc. Europejczyków cierpi na astmę wywołaną przez substancje wdychane w środowisku pomieszczeń. l Ocenia się, że długotrwałe oddziaływanie zanieczyszczonego powietrza w większych miastach europejskich powoduje około 60 tys. zgonów rocznie, a na całym świecie 3 mln osób umiera przedwcześnie z powodu zanieczyszczonego powietrza. l W Europie aktualny wskaźnik zachorowań na nowotwory w okresie dzieciństwa wynosi 138 przypadków na milion osób rocznie, wiąże się to z takimi oddziaływaniami środowiskowymi, jak: promieniowanie ultrafioletowe i promieniowanie jonizujące, palenie tytoniu, alkohol, chemiczne substancje przemysłowe i rolnicze. l W niektórych populacjach w Europie, powyżej 10 proc. upośledzeń w rozwoju fizycznym lub psychicznym dzieci związanych jest z narażeniem na działania ołowiu, rtęci i policyklicznych chlorowanych dwufenyli. W Polsce przez długie lata nie przywiązywano należytej wagi do stanu środowiska naturalnego, nie brano też pod uwagę zdrowotnych aspektów zagrożeń, jakie niosły zniszczenia przyrody i środowiska. W rezultacie doszło do degradacji środowiska naturalnego, głównie w regionie południowo-zachodnim. Zmiany w podejściu do sprawy środowiska i zdrowia nastąpiły dopiero na przełomie lat 80. i 90. wskutek przemian politycznych. W Europie proces szerokich działań na rzecz środowiska i zdrowia został zainicjowany pod koniec lat 80. przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). W tym czasie pojawiło się pojęcie zdrowia środowiskowego. Jego definicja, przyjęta przez WHO brzmi: Aspekty zdrowia człowieka, w tym jakość życia, warunkowane są przez czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne, psychiczne i społeczne środowiska. Dyscypliną naukową zajmującą się problematyką zdrowia środowiskowego jest medycyna środowiskowa. Zajmuje się ona zapobieganiem, rozpoznawaniem i leczeniem zaburzeń zdrowotnych spowodowanych skażeniem środowiska. U nas ta nowa gałąź medycyny zorganizowała się stosunkowo niedawno, wcześniej zdrowie środowiskowe nie było uwzględniane w kształtowaniu i planowaniu polityki zdrowotnej oraz ekologicznej. Reforma gospodarcza, obniżenie produkcji, zmiana polityki ekologicznej i politycznej państwa wpłynęło na zmniejszenie poziomu skażenia środowiska, w tym też na terenach zagrożonych. Obecnie zajmują one 10-15 proc. powierzchni Polski i znajdują się głównie na gęsto zaludnionych terenach miejsko - przemysłowych. Zanieczyszczenie środowiska przyczynia się do zaburzeń zdrowotnych, do zachorowań na nowotwory, choroby układów - oddechowego, krążenia, nerwowego, choroby nerek, osteoporozę. Mogą też powodować alergie. Spośród wszystkich czynników wpływających na stan zdrowia człowieka wpływ środowiska naturalnego ocenia się na 20- 30 proc. Zmiany zdrowotne powoduje zanieczyszczenie powietrza, w tym głównie dwutlenkiem siarki i pyłem atmosferycznym. Te zanieczyszczenia są przyczyną zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia i układu oddechowego. Na stan zdrowia duży wpływ mają też wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, azbest, polichlorodwufenyle, chrom, arsen - odpowiedzialne za wzrost ryzyka zachorowań na nowotwory. Zdrowie odbiera nam też skażona woda, która zawiera chloropochodne węglowodory alifatyczne, ołów, mangan, fluor. Problemem są składowiska odpadów, których lokalizacja, sposób gromadzenia i utylizacji nie zawsze zapobiegają przedostawaniu się toksycznych substancji do powietrza, wody, gleby. Zagraża nam też żywność zanieczyszczona pestycydami i ciężkimi metalami. Na zagrożenia ze strony zanieczyszczonego środowiska najbardziej narażone są dzieci. W krajach rozwiniętych dominującymi chorobami stały się choroby przewlekłe: astma, upośledzenie funkcji układu nerwowego, zaburzenia układu hormonalnego i płciowego, choroby nowotworowe. Unia Europejska, Europejska Fundacja Nauki i Światowej Organizacji Zdrowia w 1999 roku określiły 11 priorytetowych obszarów badawczych zdrowia środowiskowego dla krajów europejskich, wśród których znalazły się problemy takie jak: zmiany klimatyczne, ubytek ozonu stratosferycznego, zanieczyszczenie pyłowe powietrza, jakość powietrza pomieszczeń zamkniętych, jakość wód i woda pitna, substancje zaburzające czynności hormonalne, ocena skutków zdrowotnych narażenia na czynniki immunotoksyczne, ocena ryzyka chemicznego i związane z tym problemy toksykologiczne. Zgodnie z polityką zdrowia publicznego Unii Europejskiej zapobieganie chorobom środowiskowym powinno uwzględniać zarówno działania zmierzające do zmniejszania zanieczyszczeń, jak i działania z zakresu zdrowia publicznego mające na celu zmniejszenie narażenia ludności na szkodliwe czynniki środowiskowe i ograniczenie ich skutków zdrowotnych. (czar) (źródło: Biuletyn Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego) Komunikat Komisji Europejskiej dla Rady Europy, Parlamentu Europejskiego oraz Europejskiego Komitetu Społeczno - Ekonomicznego: "Wiele problemów środowiska i zdrowia już wyjaśniono, ale wciąż szereg spraw wymaga rozwiązania, szczególnie w odniesieniu do skutków zdrowotnych chronicznych narażeń na czynniki środowiskowe, o których donoszą Europejska Agencja Środowiska (EEA), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i wiele innych organizacji międzynarodowych. Organizacje te wskazują, że zależności pomiędzy środowiskiem a zdrowiem są o wiele bardziej złożone niż się powszechnie uważa. W szczególności zbyt mało uwagi poświęca się interakcjom różnych czynników w organizmie człowieka oraz w środowisku. Nawet niskie poziomy długofalowego narażenia na złożoną mieszaninę zanieczyszczeń zawartych w powietrzu, wodzie, produktach konsumpcyjnych i budynkach mogą wywierać znaczący wpływ na stan zdrowia mieszkańców Tekst został opublikowany w styczniu 2004 r w miesięczniku LOP "Przyroda Polska"

Walentyna Rakiel-Czarnecka