Magnez - król wśród biopierwiastków

Prof. dr hab. Alfreda Padzik-Graczyk jest kierownikiem Pracowni Biochemii i Spektroskopii Instytutu Optoelektroniki w Wojskowej Akademii Technicznej. Dzisiejsza rozmowa jest drugą z cyklu. W następnych będziemy rozmawiać o kolejnych biopierwiastkach oraz o roli antyoksydantów w profilaktyce różnych chorób.

- Dlaczego magnez uważany jest za jeden z najważniejszych biopierwiastków? - Ze względu na fakt, że aktywuje ponad 300 ważnych enzymów oraz posiada własności strukturotwórcze, tzn. bierze udział np. w konstrukcji błon komórkowych i innych elementów tkanek. Organizm dorosłego człowieka zawiera średnio od 24-35 g magnezu o stanowi około 0,05 proc. wagi naszego ciała. Z tego kości zawierają ponad 60 proc., w mięśniach szkieletowych jest około 29 proc., tkanki miękkiej o największym nasileniu procesów metabolicznych a więc tkanki mózgu, serca i wątroby zawierają ok. 10 proc., a płyny międzykomórkowe około 1 proc. Zawartość magnezu w krwinkach czerwonych (erytrocytach) jest 3 razy większa w niż w osoczu. - Magnez należy do pierwiastków słabo przyswajalnych, z pokarmów wchłania się zaledwie od 15-40 proc., w zależności od jego rodzaju. Co ogranicza wchłanianie magnezu lub powoduje jego eliminację z organizmu? - Przyswajalność magnezu z pożywienia ograniczają: kwas fitynowy, szczawiowy (jarzyny i otręby zbóż), fosforowy (ryby), wolne nasycone kwasy tłuszczowe (tłuste mięsa i tłusty nabiał), wszystkie te związki tworzą z magnezem trwałe połączenia chemiczne, które uniemożliwiają połączenie jonu magnezowego z aminokwasami i jego transfer do krwiobiegu. Do czynników, które przyczyniają się do eliminacji magnezu z organizmu należą różne leki, w tym antybiotyki, cytostatyki, leki uspokajające i psychotropowe, leki nasenne, doustne środki antykoncepcyjne oraz mocna kawa i herbata. Główne jednak przyczyny niedoboru magnezu w społeczeństwach zindustrializowanych tkwią w zachwianiu łańcucha troficznego, a więc relacji w zawartości Mg między glebą, wodą, roślinami, zwierzętami i ludźmi. Nadmierne stosowanie nawozów sztucznych oraz kwaśne deszcze powodują zaburzenia w proporcji między pierwiastkami występującymi w glebie, co zmniejsza ich ilość w roślinach, a tym samym w organizmach zwierząt. Do innych czynników należy picie miękkiej wody pozbawionej soli wapnia i magnezu, następnie dieta bogato tłuszczowa, bogato cukrowa i bogato wapniowa, długotrwałe gotowanie oraz konserwowanie produktów spożywczych. Obniżenie poziomu magnezu może być efektem szybkich kuracji odchudzających oraz długotrwałego zażywania leków. Przyczyną niedoboru magnezu są także przedłużające się sytuacje stresowe, przepracowanie, zła atmosfera w domu lub w pracy, nadmierne przegrzanie (pobyt w gorącym klimacie) oraz wszystkie używki - alkohol, środki odurzające, anaboliki. - Dlaczego magnez jest tak ważny dla organizmu? - Udowodniono, że magnez działa pozytywnie na harmonijny rozwój zarówno organizmów roślinnych, jak i zwierzęcych, w tym na organizm ludzki. Wykazuje działanie antystresowe, rozkurczające mięśnie, zmniejszające ciśnienie krwi, znoszące arytmię serca oraz przeciwdziałające: miażdżycy, nadkrzepliwości krwi, tworzeniu się kamieni nerkowych. Magnez działa również immunomodulacyjnie, antyalregicznie, a nawet przeciwbólowo. - Jeśli magnez jest taki ważny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu to jaka ilość jest potrzebna, aby nie powstały niedobory? - Dzienne zapotrzebowanie na magnez ustalone jako RDA (Recommended Dietary Allowances) wynosi: dla dzieci do 6 miesiąca życia około 50 mg dla dzieci do 1 roku życia około 70 mg dla dzieci do 10 lat 150-250 mg dla młodzieży 6-10 mg/kg wagi ciała, dla ludzi pracujących w warunkach ekstremalnych, np. wykonujących duży wysiłek w wysokiej temperaturze, zapotrzebowanie na magnez może się zwiększać do 15-20 mg/kg wagi ciała. Dla matek ciężarnych i karmiących zapotrzebowanie na magnez waha się od 450-600 mg/24 godziny. - Co więc należy jeść, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie na magnez? - Potrawy z soi, kasze gryczane, warzywa i owoce. Jednak w przypadkach zwiększonego zapotrzebowania (ciąża, ciężka praca, np. treningi, długotrwały wysiłek umysłowy długotrwałe przebywanie w gorącym klimacie) jest wskazane uzupełnienie diety preparatami suplementującymi, których na polskim rynku jest dużo. Najlepsze to chelatowe połączenia magnezu z aminokwasami np. z kwasem asparginowym, który w połączeniu z cząsteczkami wody tworzy kompleks magnezu dobrze przyswajalny przez organizm ludzki. - W jakim wieku obserwuje się największe niedobory magnezu? - Z badań, które zostały przeprowadzone w Wojskowej Akademii Technicznej w ciągu ostatnich 15 lat, duże niedobory magnezu obserwuje się szczególnie u młodzieży w wieku szkolnym i ludzi starszych. Niedobory biopierwiastków, a przede wszystkim magnezu mogą być przyczyną wielu niepowodzeń szkolnych, związanych zarówno z obniżeniem wyników w nauce jak i niewłaściwym zachowaniu wynikającym z nadpobudliwości psychoruchowej, nadagresywności, obniżonej koncentracji i obniżonej zdolności do przyswajania wiedzy. Tak więc rodzice, jak również nauczyciele i psycholodzy szkolni, dzieci i młodzież o nadmiernie obniżonych wynikach w nauczaniu i zachowaniu powinni być przebadani na zawartość biopierwiastków, aby móc podjąć odpowiednie leczenie. Tekst był opublikowany w miesięczniku LOP "Przyroda Polska" w sierpniu 2004 roku

W. Rakiel-Czarnecka rozmawia z prof. A. Graczyk